Mentalization-based Treatment (MBT) is een evidence based behandelmethode voor volwassenen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen. Op de MBT-A afdeling van De Viersprong werd het MBT-model aangepast voor adolescenten. Dit artikel geeft een eerste aanzet voor een conceptueel kader om de lotgevallen van het vermogen om te mentaliseren in de ontwikkelingsfase van de adolescentie te beschrijven. De aandacht gaat uit naar de ontwikkelingsfactoren die een invloed hebben op het mentaliseren. Daarbij staat de interactie tussen ontwikkelingstaken en het vermogen om te mentaliseren centraal. Vervolgens worden enkele therapeutisch-technische en methodische aanpassingen beschreven van het oorspronkelijke model. Het accent ligt daarbij op de noodzaak om de behandeling ontwikkelingsgericht, pedagogisch en systemisch te verankeren. Ondanks groeipijnen zijn de eerste resultaten van het programma veelbelovend.
Lees het hele artikel gratis
De redactie heeft zich moeite getroost om u na de zomervakantie, als het werk weer gaat beginnen, te kunnen verrassen met een onderwerp dat u naar wij hopen net zo zal boeien als het ons deed. Voor u ligt een themanummer over mentaliseren bevorderende kinder- en jeugd psychotherapie, ook wel Mentalisation Based Therapy (MBT).
In dit artikel wordt ingegaan op een aantal concepten die een rol spelen bij het mentaliserend werken in kindertherapie en ouderbegeleiding. Eerst worden de belangrijkste gegevens over gehechtheid en mentaliseren samengevat, gericht op de ouder-kindrelatie. Daarna wordt ingegaan op een paar hoofdkenmerken van mentaliserend werken, namelijk het omgaan met projectieve identificatie en de zogenaamde niet-wetende therapeutische houding. Vervolgens wordt het specifieke van de toepassing van deze manier van denken op de kindertherapie uitgewerkt, om te eindigen met een aantal specifieke kenmerken van mentaliserende ouder-begeleiding, ouder-babybehandeling en gezinsbehandeling.
Mentaliseren bevorderen in de ouder-kindbehandeling betekent zoveel als het samen met ouders stil gaan staan bij, en ze nieuwsgierig maken naar de binnenwereld van hun baby. We richten ons in de behandeling dan op het reflectief vermogen van de moeder en vader, ofwel op hun vermogen om hun baby lichamelijk, emotioneel en ontwikkelingsgericht ‘in beeld’ te houden. Arietta Slade en haar collega’s hebben in de afgelopen jaren een programma ontwikkeld: ‘Keeping the baby in mind’ op basis van het werk van Fonagy en Bateman, om de reflectieve functie bij zwangere vrouwen te vergroten. Dit behandelprogramma vormt de basis voor onze manier van werken met kwetsbare ouder-kindparen, waarbij het mentaliseren van de ouder onder druk staat. We baseren ons daarbij ook op het werk van Stern (1985), het infantteam van het Anna Freud Centrum (Baradon e.a., 2005) en de Tavistock Clinic (Acquarone, 2004). Mede aan de hand van de behandeling van Susan en haar ouders illustreren we in dit artikel de techniek van het mentaliseren in een ouder-kindbehandeling.
Mentalization-based Treatment (MBT) is een evidence based behandelmethode voor volwassenen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen. Op de MBT-A afdeling van De Viersprong werd het MBT-model aangepast voor adolescenten. Dit artikel geeft een eerste aanzet voor een conceptueel kader om de lotgevallen van het vermogen om te mentaliseren in de ontwikkelingsfase van de adolescentie te beschrijven. De aandacht gaat uit naar de ontwikkelingsfactoren die een invloed hebben op het mentaliseren. Daarbij staat de interactie tussen ontwikkelingstaken en het vermogen om te mentaliseren centraal. Vervolgens worden enkele therapeutisch-technische en methodische aanpassingen beschreven van het oorspronkelijke model. Het accent ligt daarbij op de noodzaak om de behandeling ontwikkelingsgericht, pedagogisch en systemisch te verankeren. Ondanks groeipijnen zijn de eerste resultaten van het programma veelbelovend.
Lees het hele artikel gratis
Videobehandeling kan een essentiële bijdrage leveren aan het bevorderen van het mentaliserend vermogen binnen de ouder-kindrelatie, en vormt een onderdeel van de totale IMH-behandeling. Deze behandeling kan in combinatie met de eigen behandeling van de ouder worden geboden. De videobeelden vormen voor ouders een belangrijke, objectieve bron van informatie over de relatie met hun kind en over de ontwikkeling van hun kind in termen van hechting en opvoeding. Ouders met psychiatrische problemen, die zich moeilijk een voorstelling kunnen maken van de belevingswereld van hun kind, worden zo geholpen om het gedrag van hun kind te begrijpen en er sensitief op te reageren.
Het medium en met name de montage van de videobeelden met ondertiteling op stilstaand beeld werkt bekrachtigend en biedt een helder kader aan deze ouders, waardoor de mentaliseren bevorderende interventies beter beklijven.
In dit artikel wordt een praktische leidraad beschreven die kan dienen om een inschatting te kunnen maken van de interactie tussen ouders en kinderen. Uitgangspunt is dat problemen pas blijvend kunnen worden opgelost als er tegelij-kertijd gewerkt wordt op klachtniveau en op interpersoonlijk niveau tussen ouders en kind. Meer begrip in de werkrelatie met ouders over de hechtingsstijl en het mentaliserend vermogen van de ouders zal tot gevolg hebben dat zij zich meer begrepen gaan voelen, hetgeen de kans zal vergroten dat zij kunnen gaan denken over hun opvoedingsstijl. Het metacognitieve vermogen van ouders wordt groter en dit impliceert dan ook dat ze op een meer realistische manier naar hun kind en ook naar zichzelf als ouders kunnen kijken. Adequate steun aan ouders in risicogezinnen is onontbeerlijk om het eigen bezeerde of schadelijke hechtingsschema van de ouders te herstructureren. Daarbij is een goede samenwerking tussen volwassenen-zorg en kinder- en jeugdzorg bijzonder belangrijk.
Het model van het leerproces van mentaliseren, zoals beschreven in ‘Mentaliseren in de Kindertherapie’ (Verheugt-Pleiter e.a. 2005) werd vergeleken met de ontwikke-lingsfasen van de objectrelatietheorie van Margaret Mahler (1972). De vergelijking geschiedt aan de hand van de casus van een jongen in de latentieleeftijd met een ernstige achterstand in zijn ontwikkeling, zowel sociaal-emotioneel als functioneel. Als leidraad voor de behandeling van zowel kind als ouder werd het niveau van de ontwikkeling van de objectrelatie vastgesteld en gekoppeld aan het daarbij behorende niveau van mentaliseren.
