Optimaliseren van zorg voor getraumatiseerde jeugdigen en hun gezin
Het psychotraumaveld in beweging

Tussen 2018 en 2024 heb ik met veel plezier samengewerkt met collega’s uit het hele land aan de landelijke richtlijn Trauma van richtlijnenjeugdhulp.nl. Een belangrijk onderdeel van de richtlijnontwikkeling was het inzichtelijk maken van interventies die in Nederland beschikbaar zijn, hoe deze worden toegepast en welke evidentie hiervoor bestaat. In onze zoekactie kwamen meer dan veertig interventies naar voren, interventies die in meer of mindere mate beogen traumagerelateerde symptomen te beïnvloeden. Ik was, en ben nog steeds, onder de indruk van de innovaties in het traumaveld die van Neder landse bodem komen. Ik denk bijvoorbeeld aan de wereldwijd unieke werkwijze van het Centrum Seksueel Geweld, de pioniers van het KINGS- en ITB-programma en de vele (pleeg)ouders die dankzij Zorgen voor Getraumatiseerde Kinderen woorden vonden voor het lijden van hun kind. Dagelijks wordt er werk verricht om de zorg voor jeugdigen die ingrijpende levensgebeur tenissen meemaken, te verbeteren. Door jeugdigen die bereid zijn om hun traumaverhaal met behulp van ‘ Write Junior’ op te schrijven. Door therapeuten in de jeugdzorg die met behulp van de ‘ Slapende honden’-methodiek proberen om barrières voor trauma verwerking op te heffen. En door onderzoeksgroepen die het veld vooruitduwen door ervaringen en kennis om te zetten in innovatieve methodieken en deze te toetsen.

Meer overeenkomsten dan verschillen?

De innovatiedrang en de diepgewortelde behoefte om de zorg voor getraumatiseerde kinderen te verbeteren, hebben geresulteerd in een grote verscheidenheid aan inter venties die in Nederland beschikbaar zijn. Hoewel er zeker interventies zijn die van elkaar verschillen, hebben trauma-interventies ook veel met elkaar gemeen. Zo hebben Lieke Kooij en haar collega’s systematisch in kaart gebracht wat veronderstelde werkzame elementen en technieken zijn binnen evidence-based trauma-interventies waarvan aannemelijk is dat ze een positief effect hebben op het verminderen van posttraumatische stressklachten. Om deze vraag te beantwoorden, bestudeerde haar onderzoeksgroep meer dan 3500 wetenschappelijke publicaties, waarna elementen en technieken in Delphi-panels verder werden uitgediept. Lieke Kooij, Irma Hein en Ramón Lindauer bespreken in dit thema nummer Trauma de resultaten van hun systematische review.

Optimaliseren van traumabehandeling

Het merendeel van de jeugdigen die ingrijpende levensgebeurtenissen meemaken, herstelt ook weer. Recent Nederlands onderzoek toont aan dat ongeveer 12% van alle jeugdigen posttraumatische stressklachten ontwikkelt (Visser et al., 2025). De groep jeugdigen die wél klachten ontwikkelt, kan doorgaans goed geholpen worden, bijvoorbeeld met trauma gerichte cognitieve gedragstherapie of EMDR (John-Baptiste Bastien et al., 2020). Over het algemeen laat ongeveer de helft tot driekwart van de jeugdigen met posttrauma tische stressklachten klachtenvermindering zien na het doorlopen van een psychologische traumabehandeling (Lofthouse et al., 2025). Traumabehandelingen worden meestal ook goed verdragen, met een vroegtijdige uitval van slechts 10 tot 15% (Simmons et al., 2021). Kortom: traumabehandeling werkt, maar er is zeker nog ruimte om psychologische behandelingen voor traumagerelateerde klachten te verbeteren. Die verbetering zullen we de komende jaren, mijns inziens, vinden in het combineren, integreren, intensiveren en/ of optimaliseren van bestaande interventies. Maar ook in het verschuiven van de aandacht van een individuele aanpak, waarbij de jeugdige centraal staat, naar een gezinsgerichte en contextuele aanpak. Het werken met het familienarratief, IGT-K, en gezinsgerichte traumabehandeling bij LVB zijn hiervan mooie voorbeelden.

Het gezin centraal

Voor het themanummer Trauma presenteren Mathilde Overbeek, Marloes de Kok en Trudy Mooren enkele onderzoeksbevindingen die ten grondslag liggen aan Het Familienarratief. Zij pleiten voor een gezinsgerichte, narratieve aanpak bij gezinnen die gezamenlijk een ingrijpende gebeurtenis meemaken, en beschrijven op basis van een kwalitatieve analyse hoe zij hiertoe zijn gekomen. In het familienarratief staat het vergroten van gezamenlijkheid en onderling begrip centraal, met toepassing van elementen zoals psycho-educatie en het gezamenlijk opstellen van een levenslijn.

Irma Hein en Nathalie Schlattmann beschrijven het behandelmodel Integratieve Gehecht heidsbevorderende Traumabehandeling voor Kinderen (IGT-K), ontwikkeld voor kinderen met gehechtheidstrauma’s die niet in staat zijn om reguliere traumabehandelingen zoals EMDR of TF-CBT te volgen. Zij laten zien hoe in IGT-K disciplines intensief samenwerken en hoe elementen uit verschillende interventies zijn geïntegreerd tot één behandelmodel. Hun bijdrage aan dit themanummer bespreekt de doelgroep van IGT-K, en verduidelijkt hoe ingrijpende levensgebeurtenissen invloed hebben op gehechtheids relaties, emotieregulatie en de ontwikkeling van posttraumatische stressklachten. Ook bespreken zij het behandelverloop, de voorbereidende stappen en eerste onderzoeksresul taten die wijzen op positieve effecten op gehechtheid, zelfregulatie, gedrags- en trauma klachten. In het artikel Weerbarstig of onbegrepen? Traumabehandeling in gezinnen met een LVB beschrijven Rianne Pellemans-van Rooijen, Marieke de Graaf en Jessica Vervoort-Schel hoe gezinnen waarin een of beide ouders (en soms ook kinderen) functioneren op licht verstandelijk beperkt (LVB) niveau, vaak te maken hebben met complexe opvoedings problemen. Deze problemen vinden regelmatig hun oorsprong in ingrijpende jeugderva ringen (ACE’s) en voortdurende stressfactoren zoals armoede en sociale isolatie. Zij pleiten voor een traumasensitieve, gezinsgerichte aanpak, waarbij niet alleen naar gedrag wordt gekeken, maar ook naar onderliggende oorzaken zoals onverwerkt trauma. De auteurs benadrukken het belang van trauma-informed care (TIC), psycho-educatie, passende diagnostiek en ondersteuning op maat. Traumabehandeling, vaak kortdurend en intensief, kan ook bij ouders met een LVB effectief zijn, mits goed ingebed in het gezins systeem. Aan de hand van een uitgebreide casus wordt duidelijk gemaakt hoe deze aanpak ruimte schept voor herstel, meer ouderlijke beschikbaarheid en betere ontwikkelings kansen voor kinderen.

Tot slot

De afgelopen decennia hebben laten zien hoe rijk en veelzijdig het Nederlandse traumaveld is. Er is een indrukwekkend aanbod aan interventies, gedragen door profes sionals met een gedeelde missie: het verminderen van leed en het vergroten van veerkracht bij jeugdigen en gezinnen die geconfronteerd zijn met ingrijpende gebeurtenissen. De beweging naar meer geïntegreerde, gezinsgerichte en contextuele benaderingen is daarin veelbelovend. Veel dank aan de collega’s die bereid zijn geweest om hun kennis en ervaringen hierover voor dit themanummer te bundelen. Hopelijk draagt dit thema nummer bij aan verdere uitwisseling, verdieping en samenwerking binnen ons mooie psychotraumaveld.



REFERENTIES

Bastien, R. J.-B., Jongsma, H. E., Kabadayi, M., & Billings, J. (2020). The effectiveness of psychological interventions for post-traumatic stress disorder in children, adolescents and young adults: A systematic review and meta-analysis. Psychological Medicine, 50(10), 1598-1612.

Lofthouse, K., Davies, A., Hodgekins, J., & Meiser-Stedman, R. (2025). Imputing response rates for f irst-line psychological treatments for posttraumatic stress disorder in youth: A systematic review and meta-analysis. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. Advance online publication. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2024.12.014

Simmons, C., Meiser-Stedman, R., Baily, H., & Beazley, P. (2021). A meta-analysis of dropout from evidence-based psychological treatment for post-traumatic stress disorder (PTSD) in children and young people. European Journal of Psychotraumatology, 12(1). https://doi.org/10.1080/20008198.2021. 1947570

Visser, I., Van der Mheen, M., Dorsman, H., Knipschild, R., Staaks, J., Hein, I., Van Donger, N., Staal, W., Assink, M., & Lindauer, R. J. (2025). Post-traumatic stress disorder rates in trauma-exposed children and adolescents: Updated three-level meta-analysis. The British Journal of Psychiatry. Advance online publication. doi:10.1192.