Van een verhaal kan een kind een onveilige en traumatische ervaring leren begrijpen.
Lees het hele artikel gratisVertel me wie je bent
Van een verhaal kan een kind een onveilige en traumatische ervaring leren begrijpen. Schuldgevoelens worden weggenomen. Het kind leert over zichzelf, over hetgeen het heeft meegemaakt.
Voorwoord van Ramón Lindauer
Leeswijzer
Alle artikelen in dit nummer draaien om Tom en Lisa, een centrale casus.
Het kind helpen begrijpen
Verhalen helpen het kind om te begrijpen. De diverse vormen van verhalen die voor of door kinderen worden geschreven wanneer er sprake is van onveiligheid, ingrijpende gebeurtenissen of trauma-gerelateerde klachten. Een introductie door Nathalie Schlattmann en Irma Hein, gastredacteuren.
De kracht van woord en beeld
Twee vormen van verhalende ondersteuning voor kinderen die ingrijpende gebeurtenissen meemaken: Immediate Story en Words & Pictures. Methoden die bedoeld zijn om preventief te werken, respectievelijk de veiligheid te herstellen. Samantha Regoli-Bakker, Monique Kampschuur & Rosanne op den Kelder
Levensverhaal en Voorbereidingsverhaal Traumaverwerking
Een levensverhaal wordt gebruikt als kinderen zo veel wisselingen van verzorgers hebben meegemaakt dat ze geen overzicht meer hebben van de verschillende plekken waar ze hebben gewoond of van de gebeurtenissen die ze hebben meegemaakt. Het Voorbereidings-verhaal Traumaverwerking (VVT) is onderdeel van ‘Slapende Honden’, een traumabehandeling om kinderen die niet willen of kunnen praten over hun nare herinneringen ontvankelijk te maken voor traumaverwerking. Arianne Struik, Mirjam Pijpers, Manon van Dal, Samantha Regoli-Bakker, Monique Kampschuur & Rosanne op den Kelder
Het kind schrijft en vertelt zélf over zijn traumatische ervaringen
Naast EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) is TF-CBT (trauma focused cognitive behavioral therapy) de eerst-aangewezen effectieve behandelingsmethode voor kinderen en adolescenten met traumagerelateerde klachten. Deze traumagerichte cognitieve gedragstraining is gebaseerd op blootstelling (exposure) aan de traumatische herinnering en op cognitieve herstructurering. Manon C. H. van Dal & Ramón J. L. Lindauer
Als woorden (nog) niet beschikbaar zijn
Theoretische en empirische achtergrond van de EMDR-verhalen-methode, beschrijving van de indicatiecriteria en de verschillende fasen van deze methode. Carlijn de Roos & Renée Beer
Een verhalenmethode kiezen. Eén methode of allemaal?
De verschillende verhalenmethoden kunnen in principe allemaal, na elkaar, worden ingezet bij dezelfde jeugdige en zijn gezin. Maar er is ook overlapping tussen de methoden, waardoor het niet wenselijk en niet nodig is om ze daadwerkelijk allemaal te gebruiken. Irma Hein & Nathalie Schlattmann
Boekbesprekingen
Aanbevolen
Vernieuwd protocol voor classificatie, screening en diagnostiek van trauma- en stressorgerelateerde en dissociatieve stoornissen bij kinderen en adolescenten.
Van een verhaal kan een kind een onveilige en traumatische ervaring leren begrijpen.
Lees het hele artikel gratisIn dit themanummer worden de besproken verhalenmethoden in alle artikelen geïllustreerd door dezelfde casus: die van broer en zus Tom en Lisa.
Het begin van de casus staat op pagina 14. In ieder artikel krijgt de casus een vervolg; Tom en Lisa nemen als het ware deel aan alle therapieën en methoden die in dit nummer zijn besproken. Waar nodig zijn ook verwijzingen opgenomen naar het voorgaande deel.
In dit artikel worden de verhalenmethoden Immediate Story en Words & Pictures uiteengezet. Hoewel er nog geen onderzoek naar de effectiviteit van deze verhalenmethoden is gedaan, lijkt het maken van een neutraal en duidelijk verhaal zoals de Immediate Story en Words & Pictures de kans te verkleinen op het ontwikkelen van traumagerelateerde klachten bij kinderen. Deze twee verhalenmethoden verschillen van vorm, timing en doel. Immediate Story is door de timing en de inhoud vooral preventief, terwijl Words & Pictures vooral beoogt afgenomen veiligheid weer te vergroten en kinderen hierover te informeren. In beide gevallen helpt het de kinderen als het verhaal, als dat enigszins mogelijk is, gemaakt wordt door de betrokken ambulante hulpverleners of (crisis)pleegzorgbegeleiders, samen met de ouders van het kind. Beide verhaalvormen geven woorden en beelden aan kinderen en hun gezinnen, waarmee ze geholpen worden om over de pijnlijke en ingrijpende gebeurtenissen in hun leven te kunnen denken en spreken. Deze verhalenmethoden geven hulpverleners de mogelijkheid om traumagerelateerde problematiek bij kinderen te voorkomen of te verminderen (Immediate Story), de veiligheid van de kinderen te vergroten (Words & Pictures) en indien nodig de weg naar traumabehandeling te plaveien.
Trefwoorden: Immediate Story, Words & Pictures, veiligheid, verhalenmethoden, kinderen, trauma, ingrijpende gebeurtenissen.
Een levensverhaal en een Voorbereidingsverhaal Traumaverwerking (VVT) zijn twee verschillende verhalenmethoden. In dit artikel staan de overeen-komsten en verschillen centraal. Een levensverhaal wordt gebruikt voor kinderen en adolescenten die één of meer wisselingen van verzorgers hebben meegemaakt, geen overzicht hebben van de verschillende plekken waar ze hebben gewoond of de gebeurtenissen die ze hebben meegemaakt. Een levensverhaal beschrijft de belangrijkste gebeurtenissen uit het leven van een kind in chronologische volgorde, centraal staat wat er gebeurd is. De professional ordent die gebeurtenissen liefst in samenwerking met de ouders, andere verzorgers, betrokkenen of het kind zelf. Een levensverhaal staat in principe los van traumabehandeling, maar kan daar ook een onder-deel van zijn (als voorbereiding of afronding).
Het Voorbereidingsverhaal Traumaverwerking (VVT) is onderdeel van de Slapende Honden-methode (Struik, 2017, 2021; Struik e.a., 2020), een traumabehandeling om kinderen die niet willen of kunnen praten over hun nare herinneringen ontvankelijk te maken voor traumaverwerking. Het VVT wordt door een professional samen met de ouders gemaakt om chronisch getraumatiseerde kinderen conform internationale richtlijnen (Cohen e.a., 2010) ontvankelijk te maken voor traumaverwerking met een evidencebased therapie. In een VVT worden zowel de feiten als de achter-liggende argumentatie voor keuzes beschreven, en de visie daarop van de ouders. Centraal staat waarom die dingen zijn gebeurd. Het verhaal wordt in aanwezigheid van de ouders aan het kind verteld.
Trefwoorden: levensverhaal, Voorbereidingsverhaal Traumaverwerking (VVT), trauma, vroegkinderlijk trauma.
Traumaverwerkingstherapieën waarbij een traumaverhaal wordt geschreven, zoals TF-CBT, WRITEjunior, KIDNET, STEPS en de Horizonmethodiek zijn gebaseerd op blootstelling (exposure) aan de traumatische herinnering en op cognitieve herstructurering. Naast EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) is TF-CBT (trauma focused cognitive behavioral therapy) de eerstaangewezen effectieve behandelingsmethode voor kinderen en adolescenten met traumagerelateerde klachten. Het doel van het schrijven van het traumaverhaal volgens de verhalenmethode in TF-CBT is dat het kind of de adolescent de traumatische herinneringen kan verwerken. Slaagt de methode, dan nemen de traumaklachten af, de copingvaardigheden toe en de relatie tussen het kind en (pleeg- of adoptie)ouders wordt versterkt.
Trefwoorden: verhalenmethoden, kinderen, adolescenten, trauma, cognitieve gedragstherapie, TF-CBT.
Dit artikel richt de schijnwerpers op de EMDR-verhalenmethode. Behalve de casusbeschrijving komen achtereenvolgens aan de orde: de theoretische en empirische achtergrond van deze procedure, alsook een beschrijving van de indicatiecriteria en de verschillende fasen van de EMDR-verhalenmethode. Vervolgens besteden we aandacht aan de randvoorwaarden en de valkuilen. Ook bespreken we of ouders gebruik kunnen maken van verhalen die geschreven zijn in het kader van voorbereiding op traumabehandeling en vragen we ons af of andere hulpverleners gebruik kunnen maken van het EMDR-traumaverhaal.
Trefwoorden: EMDR-verhalenmethode, kinderen, trauma.
Wanneer zet je welke verhalenmethode in bij jeugdigen en gezinnen die traumatiserende gebeurtenissen hebben meegemaakt? Met die vraag begint dit themanummer.
In de praktijk blijkt het voor jeugdprofessionals soms verwarrend te zijn wat de verschillende verhalenmethoden onderscheidt, welk doel ze precies dienen en wanneer je welke methode inzet. De auteurs zetten in dit tijdschrift uiteen hoe en waarom hun specifieke methode in welke fase van het hulpverleningstraject kan worden gebruikt. De karakteristieken van de verschillende verhalenmethoden zijn samengevat in tabel 1 om de keuze voor een verhalenmethode te vergemakkelijken.
Trefwoorden: verhalenmethoden, traumatiserende gebeurtenissen.
Golding, K. S. (2018). Verbindende verhalen voor getraumatiseerde kinderen en jongeren in de therapeutische praktijk. Uitgeverij SWP.
Paperback, 216 pagina’s, € 31,-.
van den Eertwegh, L., & van Heycop ten Ham, B. (2019). Beelden bij behandeling: metaforen in de ggz. Uitgeverij Prelum.
Paperback, 300 pagina’s, € 24,95.
Nathalie Schlattmann, Mara van der Hoeven, & Irma Hein (Red). (2021). Integratief opvoeden. Strategieën voor de opvoeding van kinderen met gehechtheidstrauma. Bohn Stafleu van Loghum.
Paperback, 129 pagina’s, € 25,95.
Renée Beer, Eva Verlinden, & Ramón Lindauer (2020). Protocol voor classificatie, screening en diagnostiek van trauma- en stressorgerelateerde & dissociatieve stoornissen bij kinderen en adolescenten.
Veel kinderen worden in hun leven blootgesteld aan een potentieel trauma-tische gebeurtenis. Een deel van deze kinderen zal bij de jeugdhulpverlening aankloppen voor zorg, of met een hulpvraag. Het vernieuwde diagnostiek-protocol voor traumagerelateerde en dissociatieve stoornissen neemt als uitgangspunt de vraag hoe vastgesteld kan worden of de klachten van een kind gerelateerd zijn aan een traumatische gebeurtenis en of behandeling daarvoor geïndiceerd is. Zorgvuldig screenen, diagnosticeren en classificeren kan bijdragen aan een optimale behandeling voor deze kinderen en jongeren.
Lees meer.
