In zijn voorwoord overziet Ramón Lindauer een themanummer met voorbeelden van toenadering tussen onderwijs en ggz, “op weg naar echte samenwerking”, hoopt hij.
Lees het hele artikel gratisHet Nederlandse onderwijs biedt op papier gelijke kansen aan kinderen, ongeacht de financiële omstandigheden waarin ze opgroeien. Niettemin wordt de schoolloopbaan van kinderen die opgroeien in langdurige armoede of in gezinnen met schulden op verschillende manieren belemmerd door het gebrek aan geld. Het waarborgen van kosteloze toegang tot goed onderwijs, het versterken van de onderwijskansen van kinderen die als gevolg van hun thuissituatie een verhoogd risico lopen op onderpresteren en schooluitval, en een sterke samenwerking met zorgprofessionals in en om het onderwijs kunnen kansenongelijkheid in het onderwijs als gevolg van armoede tegengaan.
Trefwoorden: kansengelijkheid, onderwijs, armoede.
Echte samenwerking tussen onderwijs en jeugd-ggz – Voorwoord van Ramón Lindauer
Leerlingen binnenboord houden door samenwerking tussen onderwijs en specialistische jeugdhulp – Redactioneel door Marion H. van Binsbergen
Waarom geld verschil maakt in een land met gratis onderwijs – Louise Elffers
Specialistische jeugdhulp in het speciaal onderwijs (SJSO) verdient navolging – Marion H. van Binsbergen
Relaas van een thuiszitter met autisme, inclusief aanbevelingen – Bloem van Tilburg
Pesten op school: de groepsdynamiek op de apenrots – Henk Linse
Versterken van de relatie van leerkrachten met leerlingen die opstandig zijn en slecht luisteren – Kim M. Starreveld, Mathilde M. Overbeek, Agnes M. Willemen & Marjan J. Bakermans-Kranenburg
Intensieve voorzieningen als School2Care moeten de gesloten jeugdzorg doen krimpen – Sanne Pronk
Wegwijzers voor interventies bij schoolweigering – David Heyne & Marije Brouwer-Borghuis
Cliëntkenmerken van schoolweigeraars en hun werkrelatie met hulpverleners van het Team Thuiszitters – Ria Pengel, Malindi van der Mheen & Lisbeth Utens
Boekbesprekingen: Werk maken van gelijke kansen, Succesvol verbinden van de leefwerelden school en thuis, Een examenkandidaat op een school voor speciaal onderwijs doet verslag, Ukkepuk gaat ergens anders wonen.
Aanbevolen: strijd voor gelijke kansen in de tv-serie Klassen, KOPP/KOV: voorlichting voor kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen.
Lees meerIn zijn voorwoord overziet Ramón Lindauer een themanummer met voorbeelden van toenadering tussen onderwijs en ggz, “op weg naar echte samenwerking”, hoopt hij.
Lees het hele artikel gratisTherapeuten verschijnen op het toneel als er onheil is op school. Gastredacteur Marion van Binsbergen wil dat veranderen. Liever preventie, vroege signalering en samenwerking, dan armoede, kwetsbaarheid, onderwijssegregatie en kansenongelijkheid.
Lees meerHet Nederlandse onderwijs biedt op papier gelijke kansen aan kinderen, ongeacht de financiële omstandigheden waarin ze opgroeien. Niettemin wordt de schoolloopbaan van kinderen die opgroeien in langdurige armoede of in gezinnen met schulden op verschillende manieren belemmerd door het gebrek aan geld. Het waarborgen van kosteloze toegang tot goed onderwijs, het versterken van de onderwijskansen van kinderen die als gevolg van hun thuissituatie een verhoogd risico lopen op onderpresteren en schooluitval, en een sterke samenwerking met zorgprofessionals in en om het onderwijs kunnen kansenongelijkheid in het onderwijs als gevolg van armoede tegengaan.
Trefwoorden: kansengelijkheid, onderwijs, armoede.
Nederland stelt zich al lang de vraag hoe we schoolgaande kinderen met een zogenoemde mental health need of kwetsbaarheid in verband met complexe hulpbehoeften gewoon naar school kunnen laten gaan. Eind vorige eeuw werd het Weer samen naar school-beleid ingezet voor het primair onderwijs, waarbij het ‘Weer’ verhult dat leerlingen met een mental health need van oudsher in andere dan reguliere onderwijsvoorzieningen terechtkomen. In 2014 is dit overgegaan in passend onderwijs en uitgebreid met het doel zo veel mogelijk leerlingen met een ondersteuningsbehoefte in het reguliere primair en voortgezet onderwijs tegemoet te komen. Welke leerlingen worden hiermee bedoeld?
Wie zoekt in alle documentatie die bestaat over passend onderwijs vindt geen antwoord op deze vraag. Noch de wet zelf, noch de memorie van toelichting, noch de vele publicaties over passend onderwijs geven antwoord. Dit is anno 2022 inmiddels zelfs de hamvraag, want met passend onderwijs was het de bedoeling dat ‘deze’ leerlingen in ieder geval in aantal zouden afnemen wat betreft het aantal plaatsingen in het speciaal onderwijs. Daarbij werd in passend onderwijs complementair de samenwerking gezocht met jeugdzorg: geïntegreerde onderwijszorg moet voorzien in een ultiem aanbod dat uitval en thuiszitten voorkomt. In 2020 zou er geen leerling meer zijn zonder onderwijs of onderwijszorg-arrangement. Samengevat waren er rond 2014 naar schatting zo’n 100.000 leerlingen doelwit van passend onderwijs, met een beoogde afname van dit aantal. Nu zijn er zo’n 100.000 tot 110.000 leerlingen in het speciaal onderwijs, naast inmiddels minstens zo’n 100.000 leerlingen met extra ondersteuning in het regulier onderwijs, waarbij onduidelijk is wie dit precies zijn en welke steun zij nodig hebben.
Wie worden er momenteel ondersteund in het kader van passend onderwijs en waarbij? Wie gaan er nog steeds naar het speciaal onderwijs? Wie hebben geïntegreerde onderwijszorg nodig?
De antwoorden komen in zicht bij analyse van de zwaarste voorziening in het onderwijs: het geïntegreerde aanbod van specialistische jeugdhulp in het speciaal onderwijs (SJSO) in Amsterdam. Onderzoek naar deze praktijk, in combinatie met internationale literatuurstudie, maakt duidelijk welke leerlingengroepen steun en hulp nodig hebben en in welke mate.
Trefwoorden: speciaal onderwijs, praktijkonderwijs, jeugdhulp.
Voor haar eindexamen havo schreef Bloem van Tilburg een profielwerkstuk over zichzelf, als thuiszitter met autisme. Met terugwerkende kracht ging ze na hoe haar leven op school zich had ontwikkeld, welke instanties erbij betrokken waren en hoe de ene na de andere poging werd gedaan om een school te vinden waar ze op haar plek zou zijn. Ze heeft het allemaal zelf meegemaakt: een ‘gewone’ school, bijzonder onderwijs, speciaal onderwijs, een speciale autismeklas en uiteindelijk thuisonderwijs. In dit artikel, een korte versie van haar werkstuk, beschrijft ze de pogingen die met haar gedaan zijn om haar op school te krijgen en te houden. En als ervaringsdeskundige geeft ze haar suggesties om het onderwijs aan thuiszitters met autisme te verbeteren.
Trefwoorden: thuiszitters, autisme, schoolverzuim, onderwijs.
Dit artikel gaat over pesten. Aan de hand van bestaand wetenschappelijk onderzoek, gesprekken met de onderzoekers dr. Tessa Kaufman, socioloog en universitair docent educatie en pedagogiek in Utrecht, en Dieter Wolke, psychologieprofessor in Warwick (Engeland), aangevuld met uitspraken van andere experts in de media, geeft het een overzicht van enkele aspecten van pesten en gepest worden die van belang kunnen zijn voor kinder- en jeugdpsychotherapeuten.
De agressie waar pesten uit voorkomt wordt beschreven, en de drijfveren van degenen die de agressie uitoefenen op hun groepsgenoten. Ook het groepsproces en de verschillende rollen blijken van groot belang. Daaruit volgt wat de slachtoffers ondergaan en wat de gezondheidsschade is die ze kunnen oplopen – die is ernstig genoeg om veel serieuzer genomen te worden, volgens professor Wolke. De prevalentiecijfers staan hier op een rij: hoe vaak het voorkomt op school. En dat onder patiënten in een doorsneepraktijk voor kinder- en jeugdpsychotherapie de gepeste kinderen waarschijnlijk behoorlijk oververtegenwoordigd zijn (en de pesters ondervertegenwoordigd).
Wat je eraan kunt doen, ten slotte, is wellicht de moeilijkste vraag. Antipestprogramma’s en -protocollen op scholen verschillen in hoge mate van elkaar, in vorm, kwaliteit en in effectiviteit. De meeste lespakketten pakken niet slechts de ‘daders’ aan, maar volgen een geïntegreerde aanpak en claimen een preventieve werking, zoals al sinds de dagen van grondlegger Dan Olweus usance is. Wat vinden de deskundigen van die strategie?
Kaufman deed onderzoek naar een van de weinige erkende pestprotocollen voor de basisschool, en momenteel richt ze zich op pesten van lhbti-jongeren (lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen, transgender- en interseksepersonen) en het herkennen van pesten.
Wolkes loopbaan als wetenschappelijk onderzoeker begon in 1986; hij deed onderzoek naar onder meer zeer vroeg geboren kinderen en diverse vormen van pesten: op school, tussen broers en zussen, en naar langetermijneffecten.
Trefwoorden: agressie, pesten, preventie.
Met de invoering van passend onderwijs in 2015 zijn er meer kinderen met een ondersteuningsbehoefte in reguliere klassen gekomen. In de praktijk blijken leerkrachten moeite te hebben voldoende aandacht te geven aan alle kinderen en hun individuele behoeften. Vooral de omgang met leerlingen die opstandig zijn en slecht luisteren, vinden leerkrachten moeilijk. In het project B-KIJK ondersteunen we leerkrachten in de omgang met deze specifieke groep leerlingen door de leerkracht-leerlingrelatie te versterken. Omdat er nog geen effectieve schoolinterventies voor de aanpak van problematisch leerlinggedrag door het verbeteren van de relatie met de eigen leerkracht bestaan (Nederlands Jeugdinstituut, 2021), hebben we een interventie daarvoor ontwikkeld: VIPP-School. VIPP-School bestaat uit vijf coachingsbezoeken met videofeedback en is gebaseerd op een evidencebased interventie voor het verbeteren van de ouder-kindrelatie, VIPP-SD (Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting and Sensitive Discipline). Momenteel onderzoeken we de effectiviteit van VIPP-School in een gerandomiseerd design om te kijken of de geboden begeleiding de interactie tussen leerkracht en leerling verbetert en van invloed is op het gedrag van de leerling, het zelfvertrouwen van de leerkracht en de sfeer in de klas.
Trefwoorden: leerkracht-leerlingrelatie, gedragsproblemen, basisschool, coaching, videofeedback, VIPP (Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting).
Plaatsing van jongeren in gesloten jeugdhulpvoorzieningen is al jaren onderwerp van discussie, en de ambitie om gesloten jeugdhulp te voorkomen wordt breed omarmd. Intensieve onderwijszorgvoorzieningen kunnen potentieel een belangrijke rol spelen bij het realiseren van die ambitie. De resultaten van jarenlang onderzoek naar de Amsterdamse intensieve onderwijszorgvoorziening School2Care zijn hoopvol. Het onderzoek geeft gerichte aanbevelingen voor het doorontwikkelen van deze aanpak, zodat voor nog meer jongeren gesloten jeugdhulp wordt voorkomen. Gezien de uitdagingen waar ook intensieve onderwijszorgvoorzieningen mee te maken hebben, worden er tevens aanbevelingen gedaan om jongeren nog meer in hun eigen omgeving te ondersteunen en plaatsing in aparte voorzieningen in zijn geheel te voorkomen.
Trefwoorden: jongeren, jeugdhulp, leerlingen, onderwijs, zorg.
Schoolweigering brengt de ontwikkeling van een jongere in gevaar en is vaak een bron van zorg voor de ouders. De in de literatuur beschreven interventies bij schoolweigering worden meestal uitgevoerd door hulpverleners, soms in samenwerking met onderwijsprofessionals. Uit empirisch onderzoek blijkt dat deze interventies bijdragen aan schoolaanwezigheid, maar niet voor alle jongeren. Er is meer kennis nodig over wat effectief is bij de aanpak van schoolweigering. In het onderzoeksproject Weten Wat Werkt werd aan 76 professionals, 39 jongeren en 86 ouders gevraagd welke elementen van 21 interventies bij schoolweigering in Nederland volgens hen belangrijk en nuttig waren. Deze interventies vonden merendeels plaats in het regulier of speciaal onderwijs. Op basis van de onderzoeksresultaten zijn ‘wegwijzers’ opgesteld ter ondersteuning van de ontwikkeling en uitvoering van interventies bij schoolweigering. In dit artikel worden de 14 wegwijzers toegelicht. De wegwijzers beschrijven belangrijke voorwaarden voor effectieve interventies bij schoolweigering. Tot besluit van het artikel worden suggesties gedaan voor het gebruik van de wegwijzers.
Trefwoorden: schoolaanwezigheid, schoolweigering, interventie, hulpverlening, onderwijs.
Schoolweigering is een aanhoudende moeite om naar school te gaan vanwege emotionele problemen, aldus King en Bernstein (2001, p. 197). Schoolweigering verstoort de emotionele, sociale en educatieve ontwikkeling van jongeren in ernstige mate. We onderzochten de werkrelatie tussen dertig schoolweigerende adolescenten (12-19 jaar) en hun hulpverleners. Dit is volgens ons niet eerder onderzocht. Voor elke cliënt vulden twee hulpverleners de Werkalliantievragenlijst in. De Werkalliantievragenlijst is een gevalideerd instrument om een globale indicatie te krijgen van de werkrelatie tussen de cliënt en de hulpverlener. We vonden geen significant verband tussen de kwaliteit van de werkrelatie en de duur van schoolweigering, psychiatrische comorbiditeit of het inzetten van eerdere geestelijke gezondheidszorg. Een hoger aantal schooldoublures of aantal schoolwisselingen ging gepaard met een positievere werkrelatie. En dit betekent voor de praktijk dat schooldoublure en schoolwisselingen een signaalfunctie hebben voor investeren in de werkrelatie.
Trefwoorden: schoolweigering, werkrelatie, jongeren, behandeling.
